Doğal Afetler Nedir? En Detaylı Anlatım

Doğal afet, tamamen  insanların kontrolü dışında gerçekleşen ve afetin büyüklüğüne göre mal ve can kaybına neden olabilecek tehlikeli ve genellikle büyük çaplı olay. Afetin ilk özelliği doğal olması, ikincisi can ve mal kaybına neden olması bir diğeri çok kısa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir. Bazı afetlerin yeryüzünün nerelerinde daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin deprem, heyelan, çığ, sel, donma gibi bazı afetlerin sonuçları depremde olduğu gibi doğrudan ve hemen ortaya çıkar. Ama kuraklıkta olduğu gibi bazılarının sonuçları ise uzun bir zaman sonra ve dolaylı olarak görülür.

Doğal Afetleri Tanıyalım

—JEOLOJİK AFETLER

•Deprem

•Toprak Kayması (Heyelan)

•Volkanlar

•Tsunami

—METEOROLOJİK (HAVA) AFETLER

• Hücre
• Su taşkını
• Çığ
• Fırtına
• Kuraklık
• Orman yangını
• İklim değişiklikleri
• Hortum
• Erozyon
• Sis

• Şiddetli soğuklar
• Kuraklık
• Kıtlık vb.

Deprem Türleri Nelerdir?

—Tektonik Depremler

Depremler oluş nedenlerine göre değişik türlerde olabilir.Levhaların hareketi sonucu olan depremler genellikle “TEKTONİK DEPREMLER” olarak isimlendirilir ve bu depremler çoğunlukla levhalar sınırlarında oluşurlar. Yeryüzünde olan depremlerin %90ı bu gruba girer. Türkiyede olan depremler de büyük çoğunlukla tektonik depremlerdir.

—Toprak Kayması Nedir? : Tepe, yamaç gibi yerlerdeki toprakların yağmur sonrası aşağıya doğru kaymasına heyelan denir.Mağara tavanlarında veya çeşitli nedenlerle boşalmış arazilerin (maden ocakları, galeriler vb.) çökmesiyle oluşur. Göçük olarak adlandırılan bu olayda düşey yönlü hareket vardır. Daha az görülen küçük ölçekli olaylardır.

—Volkan Nedir? :Yer altında bulunan erimiş kızgın maddelerin, yeryüzüne çıktığı koni biçimindeki tepelere verilen ad. Yanardağ olarak da bilinir. Volkandan çıkan sıcak ve sıvı hâldeki maddelere lâv denir. Volkanlardan yeryüzüne çıkan lâvlar çok sıcaktır. Bu lâvlar yüzeye çıktığında aşağı doğru akmaya başlar ve önlerine çıkan her şeyi yakar. Volkanlardan katı şekilde volkan külleri; gaz hâlinde su buharı ve ayrıca çeşitli gazlar da çıkar. Volkanlar değişik şekillerde olabilir. Sönmüş ve etkin olan volkanların çoğu koni biçimindedir. Bu koni şekli, lâvların katılaşması sonucunda oluşur ve volkan konisi adını alır. Volkan konisinin ağız kısmına krater denir. Kraterin iç kısmında magmanın bulunduğu yere kadar inen bir baca bulunur. Bu bacaya da volkan bacası denir.

METEOROLOJİK AFETLER

—Sel Nedir? :Bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen Su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz Su akıntılarına Sel denir.Bir akarsu veya Deniz, Göl gibi büyük su kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla yüklenir, bunun sonucunda taşarak yatağından çıkar ve “sel” adı verilen bir doğal felakete neden olur. Sürekli yağan yağmurdan veya eriyen kardan oluşan, geçtiği yerlere zarar veren taşkın su.

—Çığ Nedir? :Genellikle dağlık, engebeli ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tutulan kar örtüsünün iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle başlayan ilk hareketi ile vadi tabanına doğru hızla kayması sonucu çığ oluşur.

—Toz Çığ: En çok rastlanan çığ tipi. Toz kardan oluşan bu tip çığlar, saatte 400 km hıza erişebilir ve yarattığı hava basıncı ile büyük zarar verir.

—Tabaka Çığ: Sert ve ezilmiş kardan oluşur. Önceden tahmin edilmesi çok zordur ve en ufak titreşimde ortaya çıkabilir.

—Ağır Kar Çığı: Nemli ve eski kardan oluşur, çok ağır kitleleri harekete geçirir ve genellikle kış mevsimi sonunda görülür.

—Fırtına Nedir? :Şiddetli rüzgar ve bunun çöllerde veya denizlerde meydana getirdiği dalgalanmalar. Meteoroloji uzmanları, hızı saatte 100 km’yi geçen rüzgarlara fırtına derler. Fakat halk arasında fırtına denilen birçok rüzgarın hızı bundan azdır. Denizciler arasında da saniyede 15 metreden daha hızlı esen rüzgarlara fırtına denir.

—Kuraklık Nedir? :Kuraklık, bir havzaya düşen yağış miktarının o havzada gerçekleşen buharlaşma miktarından az olmasıdır. Kuraklığın en önemli etkisi, hayati öneme sahip olan su kıtlığına neden olmasıdır.

—Orman Yangını :Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan yangınların ormanları kısmen veya tamamen yakmasıdır.Yıldırım düşmesi,yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar ve sigara, tarımsal ürünler nedenli çıkan insan kaynaklı orman yangınları vardır. Ormanların yanması ekolojik olarak birçok zarara sebep olur.

—İklim Değişimi Nedir? :(Küresel Isınma)Sanayide yaşanan devrimden günümüze kadar çok yüksek miktarda karbona sahip yakıtların şehir ve sanayilerde bolca kullanılması sonucu, yeryüzünde ve alt troposferde sıcaklıkların çok artmasına denir

Sanayileşme ve şehirleşmenin hızla gelişmesi sonucunda kullanılan bu yakıtlar yüzünden doğaya aşırı miktarda sera gazı yayılır. Oluşan bu gazlar da doğal dengede olan sıcaklıkların artmasına sebep olur. Son yıllarda dünyayı tehdit eden bu oluşum birçok canlının zarar görmesine sebep oluyor ve daha büyük sorunlara da yol açabilir.

—Hortum Nedir? :Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında oluşan ve şiddetle dönen rüzgarlara ‘hortum‘ adı verilir.

Hortum; bulutlardan yere kadar uzanan, büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Ağır cisimleri bile yerden kaldıracak kadar güçlü olabilen hortumlar, genellikle şiddetli fırtınalar sırasında meydana gelir. Kümülüs bulutlarından yere kadar uzanan hortum, silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgar türüdür.

—Kasırga Nedir?:(Tropikal siklon) Beaufort ölçeğine göre saatte 118 km’den (75 milden) fazla hızla ve dönerek esen tropik rüzgâr.

Doğu Büyük Okyanus ve Güney Atlantik hariç subtropikal ve tropikal iklim kuşağındaki bütün sıcak denizlerde sık sık meydana gelir. Ağustos, Eylül aylarında Antiller’de görülür. Batı Büyük Okyanus’unda Tayfun adını alır. Başlangıç ve mevsim sonu kasırgaları, Karayiplerin batısında görülür. Orta Amerika kıyılarının biraz açıklarında Büyük Okyanusunda ve Meksika Körfezi’nde de sık sık rastlanır.

Not: Eğer rüzgar hızı 119 km/saate ulaşırsa Atlantik ve Kuzey-Doğu Pasifik’te Kasırga (Hurricane), Kuzey-Batı Pasifik’te Tayfun (Typhoon) olarak adlandırılır. Güney Pasifik ve Hint Okyanusunda bu terimler yerine Siklonik Fırtına ya da Tropikal siklon da kullanılır. Kuzey Atlantik’te kasırga sezonu 1 Haziranda başlar ve oluşum için en az 26°C’lik deniz yüzeyi sıcaklığına ihtiyaç duyar.

—Erozyon Nedir? :Toprağın akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp taşınması ve sürüklenmesi olayına erozyon denir.

—Sis Nedir? :Yatay görüş mesafesini 1 km.nin altına düşüren meteorolojik bir olaydır. Stratus bulutunun yerde veya yere yakın seviyede oluşması olarak da bilinir. Yerle temas eden hava içindeki subuharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelmiştir.

Sis içinde çisenti biçiminde çok hafif yağış olabilir. Zirai açıdan faydalı olduğu kadar, güneşe engel olduğu için deniz, kara ve hava ulaşımında büyük ölçüde olumsuz etkileri de görülmektedir.

—Dünyadaki En Kötü ve En Ölümcül 10 Doğal Afet

Dünya tarihinde meydana gelen felaketlerdeki ölü sayılarında büyük tutarsızlıklar var. Bu sebeple tüm zamanların en ölümcül doğal afetlerinin neler olduğu konusunda tartışmalar var. Tarihte kaydedilen en ölümcül felaketlerin 10’unu sıraladık. Bu felaketlerde ölen insanların sayıları net olarak bilinmemektedir. Bu sebeple yaklaşık rakamlar verilmiştir.

• Sarı Nehir Seli (Yıl 1931 – Çin) – 1 ila 4 milyon ölü
• Sarı Nehir Tufanı (Yıl 1887 – Çin) – 900 bin ila 2 milyon ölü
• Bhola Kasırgası (Yıl 1970 – Bangladeş) – 500 bin ila 1 milyon ölü
• Shaanxi Depremi (Yıl 1556 – Çin) – 830 bin ölü
• Hindistan Hortumu (Yıl 1839 – Hindistan) – 300 bin ölü
• Antakya Depremi (Yıl 526 – Suriye ve Türkiye) – 250 bin ölü
• Tangshan Depremi (Yıl 1976 – Çin) – 242 bin ölü
• Haiyun Depremi (Yıl 1920 – Çin) – 240 bin ölü
• Hint Okyanusu Depremi / Tsunami (Yıl 2004 – Hint Okyanusu) – 230 bin ölü
• Halep Depremi (Yıl 1138 – Suriye) – 230 bin ölü

—TEKNOLOJİK AFET TÜRLERİ

—Doğal Afetlerin Sonuçları Nelerdir?

Ahmet Beytullah Özkaya